Iz današnjih ostataka utvrđenja Borač vidljivo je da je riječ o impozantnom prostoru i brojnim građevinama, sa kamenim zidovima, utvrđenjima, terasama, prolazima i stepeništima koja povezuju sve te cjeline. Dvor vlastele Pavlovića najvjerovatnije se nalazio u okviru Velike gradine.
Na području opštine Rogatica nalaze se ostaci srednjovjekovnog utvrđenja grada Borača, prijestonog grada Zemlje Pavlovića koji je u određenom trenutku imao sve odlike države.
Predsjednik Zavičajnog udruženja “Borač-Mesići” Tomislav Pavlović rekao je Srni da se Borač nalazi nedaleko od mjesta Mesići i sela Varošišta, podignut na teško pristupačnom i stjenovitom terenu iznad lijeve obale rijeke Prače.
Pavlović dodaje, pozivajući se na istorijske izvore, da je srednjovjekovni utvrđeni grad Borač bio prijestoni grad Zemlje Pavlovića i da je “u određenom istorijskom trenutku to utvrđenje imalo sve odlike jedne države i oslikavalo način života i međusobne interakcije sa susjednim zemljama, odnosno posjedima”.
On ističe da u novije vrijeme nisu vršena detaljnija arheološka istraživanja ovog lokaliteta i da bi opsežnije pretrage terena dale odgovore na niz pitanja.
“Iz današnjih ostataka utvrđenja Borač vidljivo je da je riječ o impozantnom prostoru i brojnim građevinama, sa kamenim zidovima, utvrđenjima, terasama, prolazima i stepeništima koja povezuju sve te cjeline”, navodi Pavlović.
KRST UKLESAN U TLU
Prema njegovim riječima, snimak utvrđenja dronom pokazuje da je od ulaza iza prve kule vidljiv uklesan oblik krsta u tlu, što smatra bitnom porukom.
Pavlović navodi da prirodne litice i visoke stijene onemogućavaju pristup, a na mjestima gdje bi se moglo prići su visoki kameni zidovi širine i do dva metra, te se gradu moglo doći samo sa jedne strane.
On tvrdi da je danas područje ovog srednjovjekovnog utvrđenja u ruševinama i ostacima kula, među kojima je Velika gradina, oko koje su ostaci više bedema.
Istoričari tvrde, navodi on, da se dvor vlastele Pavlovića najvjerovatnije nalazio u okviru Velike gradine, a u kasnijim fazama je izgrađena Mala gradina sa drugim objektima sa kojima je početkom 15. vijeka i završena gradnja Borča.
Pavlović naglašava da istorijski podaci govore da je porodica Pavlović u zenitu svoje vladavine pod kontrolom držala teritorije od Save do Konavala kod Dubrovnika.
TRAJNO ZAŠTITITI BORAČ
Pavlović kaže da se u Udruženju nadaju rješenju o trajnoj zaštiti ovog važnog nepokretnog kulturno-istorijsko dobra, nakon što su od Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa zatražili da planiraju aktivnosti kako bi Borač konačno dobio potreban nivo zaštite, bio podrobnije istražen i dobio stvarnu vrijednost kroz korištenje u današnjem vremenu.
On kaže da se nada da bi podaci prikupljeni pod zaštitom stručnjaka poslužili kao polazna osnova za izradu eleborata kojim će srednjovjekovni grad Borač biti proglašen kulturnim dobrom od velikog značaja.
Pavlović očekuje da će aktivnosti Zavičajnog udruženja, osim lokalne zajednice i viših nivoa vlasti u Srpskoj i odgovarajućih institucija iz Srbije, pomoći i ljudi dobre volje.
Cilj Zavičajnog udruženja je, navodi Pavlović, da se nakon zaštite ovog lokaliteta uradi i rekonstrukcija utvrđenja Borač, koje bi bilo magnet za turiste i ljude od nauke, te postalo rijetka atrakcija.
ČASOVI ISTORIJE ZA ĐAKE MEĐU ZIDINAMA UTVRĐENJA
Direktor Turističke organizacije opštine Rogatica Predrag Ujić kaže za Srnu da ova organizacija na sve načine promoviše utvrđenje Borač, da organizuje čas istorije na tom lokalitetu za srednjoškolce i da su turističkom signalizacijom obilježili pristupni put do ovog mjesta.
Zavičajno udruženje “Borač-Mesići”, osnovano 2018. u Mesićima, pokrenulo je inicijative da se zaštiti lokalitet srednjovjekovnog utvrđenja Borač i dodatno stručno istraži.
Sa naučnog skupa održanog u junu 2002. u Rogatici, u organizaciji Akademije nauka i umjetnosti Republike Srpske, objavljen je Zbornik radova “Zemlja Pavlovića – srednji vijek i period turske vladavine” u kojem se navodi da ostaci ovog utvrđenja “odavno privlače pažnju arheologa, dok iz pisanih izvora, u prvom redu dubrovačkih, istoričari nastoje da saznaju, nešto više o razvoju podgrađa”, na šta je uticao njegov središnji položaj na važnim putevima tog doba.
