U galeriji Muzeja Stare Hercegovine otvorena je izložba „Srpski vojnici umrli u Holandiji 1917.-1919“.
Autori izložbe su Ana Jelić, kustos istoričar umjetnosti Muzeja rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca i Nenad Karamijalković arhivista Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kragujevca, dok su autori propratne publikacije Fabijan Vendrig, Tanja Vendrig i Džon Stinen.
Knjiga i izložba „Srpski vojnici umrli u Holandiji 1917.-1919“ rezultat su istraživačkog rada u okviru istoimenog projekta koji su finansirali Ministarstvo kulture i informisanja Srbije, Muzej rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca, Ambasada Kraljevine Holandije i Udruženje potomaka ratnika od 1912-1920 godine iz Požarevca, istaknuto je prilikom otvaranja izložbe.
Prošlo je više od 100 godina kako je Versajskim mirovnim sporazumom završen Prvi svjetski rat ali je široj javnosti malo poznata činjenica da je jedan broj srpskih zatvorenika po završetku Velikog rata boravio u Holandiji i da ih je oko stotinu umrlo i pokopano na holandskom tlu, rekla je jedan od autora izložbe Ana Jelić, kustos istoričar umjetnosti Muzeja rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca. „Luka u Roterdamu služila je da se vojnici tu oporave i da se odatle brodovima otpreme u svoje domovine. Među zarobljenicima bilo je preko 4.000 Srba. U periodu između 11. januara i 7. februara 1919. godine 91 srpski vojnik umro je na holandskom tlu u devet različitih gradova, od posljedice epidemije španskog gripa“.
Na reformatorskom groblju u Garderenu nalazi se spomenik sjećanja na srpske vojnike koji su preminuli od posljedica španskog gripa 1919.godine. Na spomeniku su upisana imena 29 srpskih vojnika koji su umrli u Garderenu, 21 vojnika koji su umrli u Nijmegenu i njih 14 koji su umrli u Eshedenu dodaje Jelićeva: „Ovaj spomenik postavilo je Poslanstvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u aprilu 1919.godine. Posmrtni ostaci ovih vojnika 1938.godine su, u dogovoru sa Vladom Kraljevine Jugoslavije, prebačeni u zajedničku grobnicu, u mauzolej u Jindrihovicama u Češkoj, gdje se i danas nalaze“.
Ovom izložbom obuhvaćeni su pravni aspekti, zločini koji su vršeni u logorima za ratne zarobljenike u Prvom svjetskom ratu, rad humanitarnih organizacija, repatrijacija srpskih vojnika preko Holandije, te njihova smrt i ekshumacija, kao i opis spomenika u Garderenu i mauzoleja u Jindrihovicama, gdje su srpski vojnici našli konačno prebivalište, kaže Jelićeva: „Izložbu upotpunjuju predmeti i zbirke Muzeja rudničko-takovskog kraja, kao šti su fotografije i razglednice koje se odnose na dva vojnika iz Gornjeg Milanovca. Među predmetima je i orginalna fotografija iz bolnice u Roterdamu, koja je nastala 1919.godine na kojoj se nalazi Drago Rajičić iz Gornjeg Milanovca. Njegov brat Sreten je preminuo u Holandiji a Drago se vratio u otadžbinu gdje se nakon rata bavio trgovinom“.
Muzej rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca i Muzej Stare Hercegovine u Foči intenzivno razvijaju svoju saradnju rekla je direktor fočanskog muzeja Dušanka Stanković: „ U pregovorima smo da naša izložba „Foča u doba Kraljevine SHS da bude postavljena u Muzeju rudničko-takovskog kraja i mislim da će to biti u toku ove godine“.
Izložba „Srpski vojnici umrli u Holandiji 1917.-1919“, u Muzeju Stare Hercegovine u Foči može pogledati do 28.aprila.
