Najnovija odluka Ustavnog suda BiH, koji radi u krnjem sastavu, da odbije apelacije pravnog tima Milorada Dodika na presudu Suda BiH i prateće odluke Centralne izborne komisije (CIK) podgrijala je atmosferu na domaćoj političkoj sceni, posebno jer je usljed stava sudija neimenovani stranac stavljen iznad Ustava.
Sud je, u obrazloženju svoje odluke, između ostalog, napisao da su u pogledu nadležnosti visokog predstavnika da donosi zakone, već ranije u nekoliko svojih odluka izrazili stav da ovlaštenja visokog predstavnika proizlaze iz Aneksa deset, relevantnih rezolucija Savjeta bezbjednosti UN i Bonske deklaracije, te da ta ovlaštenja nisu podložna kontroli Ustavnog suda.
S druge strane iz Republike Srpske je upozoreno da Kristijan Šmit koji je u fotelji visokog predstavnika nije legitiman predstavnik međunarodne zajednice jer nije imenovan u skladu sa procedurama u Savjetu bezbjednosti.
Na te činjenice skrenuta je pažnja i na poslednjoj sjednici upravo Savjeta bezbjednosti UN-a i to od strane Rusije i Kine koje su stalne članice.
O tome se, posebno od 2021. godine i dolaska Šmita u BiH, ističe u Srpskoj, često citirajući odredbe upravo Aneksa deset Dejtonskog sporazuma koji se direktno tiče mandata visokog predstavnika.
Tim aneksom su precizirani zadaci koji će, u cilju pomoći stranama, obavljati visoki predstavnik i koji se mogu tumačiti na način da „prati”, „održava tijesan kontakt sa stranama”, „pomaže”, „učestvuje na sastancima”, „daje smjernice“ i „izvještava”.
Visoki predstavnik, između ostalog, vrši nadzor nad sprovođenjem mirovnog rješenja, održavati bliske kontakte sa stranama radi promovisanja potpunog poštivanja svih civilnih aspekata mirovnog rješenja i visok nivo saradnje između njih i organizacija i agencija koje učestvuju u ovim aspektima.
– Visoki predstavnik ima najvišu nadležnost na terenu u vezi sa tumačenjem ovog Sporazuma o sprovođenju civilnog dijela mirovnog rješenja – piše u aneksu sporazuma.
Čak i na sajtu OHR-a, u dijelu „Opšte informacije o OHR“ piše da visoki predstavnik sarađuje sa građanima i institucijama, kao i sa međunarodnom zajednicom da bi osigurali da se BiH razvije u mirnu i održivu demokratsku zemlju, na putu ka integracijama u evro-atlantske institucije.
S druge strane, takozvana bonska ovlašćenja vuku korijene iz Londona gdje je 8. i 9. decembra 1995. zasjedala Konferencija za sprovođenje mira s ciljem da mobiliše međunarodnu zajednicu. Jedan od zaključaka bio je formiranje Savjeta za sprovođenje mira (PIK).
Savjet se na ministarskom nivou sastao još pet puta.
Najpoznatija je Bonska konferencija u decembru 1997, gdje su doneseni zaključci koji se tiču visokog predstavnika, odnosno ta bonska ovlašćenja koja su koristili da nameću amandmane na ustave, zakone, smijenjuju i zabranjuju učešće na izborima, oduzimaju prava i lična dokumenta bez prava na žalbu.
Karlos Vestendorp, visoki predstavnik koji je učestvovao na Bonskoj konferenciji, kasnije je priznao da su tada uspjeli da uvedu način na koji visoki predstavnik može da donosi te odluke“ što, pravno gledajući, nije baš u skladu sa Dejtonom.
– Moram priznati da to i nije bilo baš legalno – izjavio je svojevremeno Vestendorp.
