Slavi se kao prvi srpski arhiepiskop, Prvi prosvetitelj, diplomata…
Danas je Savindan, jedan od najvećih praznika u Srba, posvećen prvom srpskom arhiepiskopu Savi, sinu Stefana Nemanje, velikog župana srpskog. Rastka Nemanjića, potonjeg Svetog Savu, rođenog između 1170. i 1175. godine, koji se upokojio u Gospodu 27/14. januara 1235. u Manastiru Trnovo u Bugarskoj, Srbi slave kao prvog učitelja i prosvetitelja, zbog čega se danas obeležava školska slava u svim obrazovnim institucijama.
– Svetom Savi se mnogi mole za pomoć – kaže etnolog Dragomir Antonić, autor “Srpskog narodnog kalendara”. – On je pravi primer epifanije, verovanja da sveci često pohode ljude u ovozemaljskom svetu. Veruje se da Sveti Sava stalno putuje po svim zemljama gde žive Srbi. Narod ga najviše poštuje i zato mu pripisuje razne božanske moći.
Antonić dodaje i da kad se piše život Svetog Save, piše se, u stvari, početak naše prosvete u srednjem veku. Srbi ga slave kao prvog učitelja i postoje mnoge priče, pesme i legende u kojima Sava podučava srpski narod raznim veštinama.
Ove godine je 800 godina otkako je Sveti Sava obznanio kapitalno delo Zakonopravilo ili Krmčiju.
– Zakonopravilo, nastalo 1219. godine, nema parnjaka u istoriji nijednog drugog naroda toga vremena! O tom delu najbolji znalac i prevodilac, dr Miodrag Petrović, piše: “Zakonopravilo Svetog Save je najvažniji državni, crkveni, pravni, istorijski, književni rukopis koji Srbi imaju. Zahvaljujući njemu stvorena je Srpska pravoslavna crkva. Zato je ona Svetosavska i toga se nikad ne sme odreći. Knjiga je i prvi Ustav države Srbije. Kad je rukopis završen, po primerak Zakonopravila dobili su u ruke svi episkopi novoosnovane autokefalne arhiepiskopije u Srbiji – tad se Srbija prostire do Jadranskog mora – sa obavezom da po njemu upravljaju crkvenim životom.”
Osim crkvenog života, Zakonopravilo uređuje odnose u svim oblastima života i pruža zaštitu svakom pojedincu. Vodi brigu o čoveku još pre njegovog rođenja, od začeća pa sve do smrti, a u nekim pitanjima iz oblasti bračnog i naslednog prava i posle smrti. Na osnovu njega saznajemo šta se sve smatralo socijalnim slučajem. Kakve su mere predviđene za otklanjanje posledica. Socijalno staranje je izraženo u mnogim vidovima. Pored brige o siromašnim i bolesnim, za koje su podizani odgovarajući domovi, štićene su osobe sa telesnim manama, utvrđivane uzajamne socijalne obaveze roditelja i dece, pomagane udovice, štićeni robovi od samovolje gospodara, najamnici od izrabljivanja i zloupotrebe poslodavaca, dužnici od zelenašenja zajmodavaca.
– Nema sumnje da je pravoslavna crkva u Srbiji najviše učinila da se već u prvim decenijama posle njihove smrti proslavi život i rad Stefana Nemanje i njegovog sina Save – zaključuje Antonić. – Tako se svest o vrednosti njihovog delanja raširila u sve srpske krajeve. Večernja s litijom, svečana jutrenja i svete liturgije, sve uz pojanje pesama u kojima se veličaju dela Svetog Save, sačuvani su u svim krajevima gde žive Srbi.
HLADNOĆA I VRELINA
Narodno verovanje kaže da oko Savindana malo popuste januarski mrazevi i studen. Razlog tome je veoma lep. – Predanje kaže da su se Sveti Petar i Sveti Sava dogovorili da jedan oslabi vrućine oko svog dana – Petrovdana, a Sava će umanjiti studen oko svog dana u januaru mesecu – objašnjava Antonić. – Dogovor je postignut da se ljudi zimi ne bi smrzavali od mraza, a leti ne bi stradali zbog žege ili vrućine.
Prvi arhiepiskop autokefalne Srpske pravoslavne crkve bio je čudotvorac svog doba i po tome što je neverovatno veliki broj dela učinio za svoj narod. Od samog crkvenog osamostaljenja, do važnih diplomatskih putovanja na kojima je temeljno gradio poziciju ondašnje države, kao i njeno jasno utemeljenje, do izgradnje manastira, neverovatne posvećenosti Hilandaru, izgradnje prvih bolnica…
Današnjem savremeniku deluje neverovatno da je jedan čovek onog doba uspeo da prevali tolike distance, da svaki razgovor sa tadašnjim visokodostojnicima pretvori u ogromnu blagodet za svoj narod i da tom istom narodu – sve svoje delo od srca podari.
POŠTOVANJE
Knez Miloš je naredbom od 5. februara 1827. proglasio Dan Svetog Save za neradni, a onima koji ne bi tog dana došli u crkvu ili dućan zatvorili, odredio da “ne samo globu crkvi plate, no i apsom i telesnom kaznom kaštigovani budu”.
Namesništvo kneza Mihaila Obrenovića odredilo je 2. januara 1840. da se Sveti Sava smatra školskim zaštitnikom. Tad su uvedene i školske proslave po gimnazijama.
