Srbiji i srpskom narodu slijede velike bitke, ne na bojnom nego na naučnom polju, da bi bilo ukazano da neofašizam i neonacizam, ali i neustaštvo i danas prisutno u pojedinim evropskim društvima te da te ideologije zla nažalost nisu trajno pobijeđene 9. maja 1945.
Istakao je ovo direktor Muzeja žrtava genocida u Beogradu Dejan Ristić, otvarajući juče dvodnevnu međunarodnu naučnu konferenciju pod nazivom “80 godina pojma genocid – Studija slučaja: Genocid nad Srbima, Jevrejima i Romima u NDH”. Kako je pojasnio ona je organizovana uoči 80. godišnjice objavljivanja knjige Rafaela Lemkina, kojom je na pravni i naučni način utvrđeno, definisano i dokazano postojanje genocida kao ultimativnog zločina koji jedna grupa može da počini nad drugom grupom.
Predsjednik Upravnog odbora Muzeja žrtava genocida Njegovo preosveštenstvo episkop pakračko-slavonski Jovan ovom prilikom je pokazao prvo izdanje ove knjige, navodeći da je to knjiga u kojoj je formiran pojam genocida kao i da je među primjerima za genocid navedena situacija Srba u NDH i situacija srpskog naroda u okupiranoj Srbiji. Smatra da je nesporno da se na prostoru NDH desio genocid, ali i da je važno otvoriti pitanje prirode zločina van NDH. On je podsjetio da je Crna Gora donijela rezolucije po kojima su pokolji i masakri u Velici i Dolu proglašeni genocidom i iznio mišljenje da bi bilo dobro to raspraviti.
Vladika Jovan je ukazao na to da postoji veliki problem u naučnom pristupu holokaustu i genocidu uopšte i da za mnoge srpske istoričare rat vrlo često počinje 6. aprila 1941. godine, što je ozbiljna i gruba greška.
– Rat, naravno, počinje 1. septembra 1939. godine, a sistem terora u Trećem rajhu čiji je deo bio sistem terora u NDH počinje već 1933. formiranjem logora kao što je Dahau. Konačno u Ravensbriku je u jesen 1941. bio Maks Luburić sa svojim saradnicima da se nauči kako se formira i vodi koncentracioni logor – rekao je on.
Ukazao je i na važnost bavljenja pojmom genocida, jer smo na na ovim prostorima još “duboko oštećeni pojmom Vladimira Dedijera iz 1981. godine”, koji se nakon toga učvrstio kao apsolutni autoritet za ovo pitanje.
– Termin genocid koji je dao Lemkin smatran je nedovoljnim i nova formulacija genocida je povjerena Žan Polu Sartru, koji je došao sa jednom užasno širokom definicijom koja je uključivala sve i svja i kada se Dedijer vratio u Jugoslaviju on je tim svojim autoritetom i sa tom novom definicijom zbunio istoričare i pravnike i mi tu zbunjenost imamo do danas – rekao je vladika Jovan.
Kako je rekao, kada se govori o Srbima “prvi znaci čuđenja” su se pojavili kada su Antun Miletić i Dedijer objavili knjigu “Genocid nad muslimanima”, koja se odnosila na stradanje muslimana u Foči 1941/42, a onda “sa upotrebom definicije genocida za zločin u Srebrenici”.
– To je tek onda podstaklo stručnjake Srbe da kažu, kako je moguće, pa definicija kaže to i to, a ne osvrćući se na to što je do juče Sartrova definicija bila operativna kod svih – rekao je vladika Jovan.
On se usprotivio i insistiranju na neprikosnovenosti presude Haškog tribunala u slučaju Srebrenice, ističući da je i čuveni Nirnberški sud “takođe bio čista politika”, o čemu svjedoči “neetički problem” puštanja na slobodu pravosnažno osuđenih ratnih zločinaca da bi formirali njemačke oružane snage Bundesver. U odgovoru na izlaganje jednog od učesnika vladika Jovan je rekao da je pomilovanje njemačkih oficira odgovornih i za zločine u Srbiji počelo kad je krenuo hladni rat, formiran NATO i kada su bili potrebni oficiri da formiraju Bundesver, kao i tada zapadnonjemačku obavještajnu službu BND.
– Današnji Bundesver formirali su ljudi koji su osuđeni na Nirnberškom procesu i drugim procesima i potom nakon dve, tri, četiri godine oslobađani da bi formirali Bundesver. I to su ljudi koji su direktno ovde ubijali. Izračunali smo da su ovi koji su pobili ljude na Sajmištu dobili po pola dana za svakog mrtvog čoveka koga su ubili – rekao je vladika Jovan. Ukazao je i na to da, imajući to u vidu, ne može govoriti o postojanju etike suda i pravde i ocijenio da se posljedice takve neetičnosti protežu do današnjih dana.
– I šta je posledica? General Klaus Nauman 1991. je američkom ambasadoru, koji mi je to kasnije preneo, rekao: “Mi smo došli u Jugoslaviju da se svetimo”. Meni je to rekao lično nemački general u Prizrenu. I vi očekujete od takve strukture da bude sudski hladne glave na suđenju za Srebrenicu – rekao je vladika Jovan.
Skup je inače posvećen razmatranju pravnih, istoriografskih i drugih akademskih definicija pojma genocid kroz prizmu zločina izvršenih nad Srbima, Jevrejima i Romima na teritoriji NDH, samim zločinima počinjenim na tom prostoru, kontekstu u kojem su se odigrali, dramatičnim posljedicama koje su zločini prouzrokovali i tragičnom nasljeđu koje su ostavili.
Sudovi
Direktor Centra za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica Viktor Nuždić ukazao je na to da od završetka Drugog svjetskog rata nije postavljena precizna i koncizna definicija genocida. Naveo je i da ne može da se složi sa pojedinim stavovima da genocid mogu definisati jedino sudovi zato što to niti je moguće, niti je ikad bilo istorijski realno.
– Koliko god pričali o nezavisnosti pravosuđa, ono je uvijek pod ingerencijom vlasti. A ako bismo prihvatili takav stav, onda bismo morali i sve presude raznih inkvizitorskih sudova – zaključio je Nuždić.
